کنار آتش نشستن

چرا کنار آتش نشستن لذت بخش است؟

بررسی تکاملی :

به مرور زمان بین انسان‌ها و آتش نوعی همبستگی شکل گرفته و آتش با مفهوم خانه و امنیت گره خورده است.

همه‌ی ما برای یک بار هم که شده لذت دور آتش نشستن‌ را تجربه کرده‌ایم. از آتش چهارشنبه سوری گرفته تا سیزده به در و آتش بزرگ با ساحل و غذاهای کبابی با ملزومات مسافرتی عقیلی. واقعا آرامش بخش است، نه؟ در فرهنگ‌های و رسوم مختلف و به خصوص در فرهنگ ایران باستان آتش نقش ویژه‌ای ایفا می‌کند و امری قدسی به شماری می‌رود. این علاقه انسان به آتش تا حدی قوی بوده که در بسیاری از فرهنگ آتش پرستیده می‌شده یا حداقل یکی از ارکان اصلی چنین فرهنگ‌هایی بوده. ولی شاید از خود بپرسید که علاقه زیاد انسان به‌ آتش فقط جنبه‌ای خرافی دارد و یا با علم نیز می‌توان توجیهی منطقی برای آن پیدا کرد؟

تماشای یک آتش گرم و نرم مسحور کننده است، چه در اردوگاه باشد چه در کنار شومینه‌ی خانه. ولی تماشای آتش ممکن است واقعا برای شما مفید باشد. در برخی کشورهای اروپایی رسم است که در ایام کریسمس کُنده‌ی بزرگی را آتش می‌زنند. آتش اردوگاه در ایام تابستان با ملزومات مسافرتی عقیلی عالی است و روش خوبی برای دور هم بودن است. مهار آتش توسط انسان‌ها در عهد عتیق حتی از اختراع چرخ هم مهم‌تر بوده است.

پژوهشی در روانشناسی فَرگَشتی منتشر شده که فرضیه‌ای را مطرح کرد مبنی بر این که انسان به صورتی فَرگَشت یافته است که نشستن کنار آتش برایش مفید باشد. آتش به گرما، نور، امنیت، غذا و قدرت مرتبط است. در دوران باستان آتش می‌توانست در زنده نگه داشتن شما نقش داشته باشد، و همچنین نوعی از زیبایی و راهی برای ژرف‌اندیشی را ارائه می‌داده. محققین دانشگاه آلاباما از ۲۲۶ بزرگسال خواستند که ویدئویی از یک شومینه را تماشا کرده و تجربیاتشان را گزارش کنند. آن‌ها از ویدئوی آتشی استفاده کردند که با صدای ترق تروق در حال سوختن بود و به طور متوسط ، فشار خون شرکت کننده ها ۵٪ کاهش یافت! هرچه شرکت کننده‌ها بیشتر آتش را تماشا می‌کردند، فشار خونشان پایین‌تر می‌آمد.

روانشناسان فَرگَشتی باور دارند که این مسئله مربوط به رفتار اجتماعی انسان‌ها در زمان‌های بسیار دور است. باستان شناسان هومو اِرِکتوس (انسان راست قامت) را اولین انسانی دانسته‌اند که حدود دو میلیون سال پیش از آتش استفاده کرد. از نقطه نظر فَرگَشتی، انسان‌هایی که در دوران باستان دور آتش وقت می گذراندند نه تنها از امنیت و گرمای آن بهره‌مند بودند بلکه می‌توانستند غذا بپزند، و پختن غذا ما را از دیگر نخستی‌سانان جدا کرد و موقعیت را برای رشد بیشتر مغز فراهم کرد. پختن غذا انرژی لازم برای گوارش را کمتر کرده و ریسک بیماری‌های ناشی از مصرف مواد غذایی را کاهش می‌دهد و همچنین زمان نگهداری مواد غذایی را افزایش داده و بسیاری فواید دیگر.

آتش اولین نمونه استفاده‌ی انسان از نور مصنوعی برای گسترش طول روز است. انسان‌شناسان به این نکته اشاره دارند که وقتی تاریکی شروع می شود، بیشتر حیواناتی که در طول روز فعالیت دارند به خواب می روند و موجودات شب‌زی بر زمین مسلط می‌شوند. اما با استفاده از آتش، هومو اِرِکتوس (انسان راست قامت) و فرزندش می‌توانستند تا دیروقت بیدار بمانند، ابزار بسازند، پیوند اجتماعی بیشتری برقرار کنند و وضعیت زندگیشان را بهبود ببخشند!

ازهمه مهم‌تر تأثیر آتش بر مرحله‌ای از خواب که بدن در حالت خواب عمیق به سر می برد ولی مغز بیدار است و چشم ها حرکات سریع دارند (خواب REM) است. بوزینه‌ها و میمون‌ها فقط به اندازه ی ۱۵ درصد از کل خواب شبشان را در این حالت سپری می‌کنند در حالی که این عدد در انسان های امروزی حدود ۲۵ درصد است. نزدیک آتش بودن به معنی خواب پیوسته است، چون آتش حیوانات درّنده را دور می‌کرده و به هومو اِرِکتوس اجازه‌ی خواب بهتری را می‌داده است که باعث تقویت حافظه درازمدت آن‌ها، داشتن رویاهای واضح تر و همچنین ایجاد خاطرات رَویّه‌ای می‌شده است. داشتن چنین حافظه بلند مدتی باعث یادگیری و ادراک بهتر در آن‌ها شد که در مجموع باعث تولید انواع ابزارها و شکل‌گیری طرح‌های پیچیده شد.

ما دور آتش‌ها متحد می‌شدیم، پس بودن در کنار آتش به معنی امنیت بود. احتمالاً به مرور زمان بین انسان‌ها و آتش نوعی همبستگی شکل گرفته و آتش با مفهوم خانه و امنیت گره خورده است. پس می‌توان احساس عمیق آرامش ما را زمانی که آتش را می‌بینیم، می‌شنویم و گرمایش را احساس می‌کنیم به این روش توضیح داد. صدا و بو، گرما و نور نقش بزرگی در هدایت ما به سمت مدرنیته داشته اند.

بازنشر از نشریه گمانه

گردآوری ملزومات مسافرتی عقیلی: تولید و پخش عمده سیخهای کبابی و منقلهای زغالی و تجهیزات مربوطه